- Wat is de klokkenluidersregeling?
- Voor wie?
- In welke onderwijsinstelling?
- Wanneer is de regeling van toepassing?
- Waar kan ik een inbreuk melden?
- Hoe verloopt een interne of externe melding?
- Welke bescherming geniet ik als klokkenluider?
- Wat moet een instelling doen?
- Extra informatie
Wat is de klokkenluidersregeling?
Het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs is een omzetting van de Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden (2019/1937).
Die richtlijn bevat een aantal minimumnormen voor de bescherming van melders van inbreuken, de klokkenluiders, op de wetgeving van de Europese Unie. Zo moeten er doeltreffende, vertrouwelijke en beveiligde meldkanalen zijn, maar moeten klokkenluiders ook effectief beschermd worden tegen represailles.
Het doel van het klokkenluidersdecreet onderwijs is om meldingen te stimuleren van inbreuken op het Unierecht die schadelijk zijn voor het algemeen belang. Het decreet bepaalt niet hoe gemelde inbreuken moeten worden aangepakt.
Voor wie?
Het decreet onderwijs is er voor personen die met een instelling een werkrelatie hebben:
- Alle (statutaire of contractuele) personeelsleden, inclusief:
- De houders van een mandaat van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) en beursstudenten
- De houders van een mandaat van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) en beursstudenten
- Externen die binnen de context van hun werk informatie over inbreuken hebben, zoals:
- Voormalige personeelsleden tijdens hun periode van tewerkstelling
- Kandidaat-personeelsleden tijdens hun aanwervingsfase
- Aandeelhouders en personen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een instelling
- Aannemers, onderaannemers en leveranciers en iedereen die werkt onder hun toezicht en leiding
In welke onderwijsinstelling?
Het klokkenluidersdecreet onderwijs is van toepassing op alle:
- Basis- en secundaire scholen
- Academies voor deeltijds kunstonderwijs
- Centra voor volwassenenonderwijs
- Centra voor basiseducatie
- Centra voor leerlingenbegeleiding
- Gesubsidieerde pedagogische begeleidingsdiensten
- Universiteiten en hogescholen
Daarnaast geldt het ook in de Vlerick Business School, de Antwerp Management School, het Instituut voor Tropische Geneeskunde, het Universitair Ziekenhuis Gent en het vormingscentrum van het gemeenschapsonderwijs.
De onderwijsinspectie en het GO! als organisatie vallen onder de klokkenluidersregeling voor de Vlaamse overheid die opgenomen is in het bestuursdecreet. Dat is ook het geval voor de personeelsleden van de lokale en provinciale besturen die in een onderwijsinstelling werken maar niet onder het toepassingsgebied van het decreet rechtspositie personeel gesubsidieerd onderwijs vallen.
Wanneer is de regeling van toepassing?
De bescherming als klokkenluider op basis van het klokkenluidersdecreet onderwijs geldt enkel voor het melden van inbreuken op het Unierecht binnen een aantal domeinen, zoals financiële diensten, veiligheid en volksgezondheid.
Lees meer over de domeinen waarin het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs van toepassing is.
Er is geen bescherming als:
- De identiteit van de melder onbekend blijft
- De klacht alleen betrekking heeft op de melder
- De informatie niet bekendgemaakt mag worden (omwille van beroepsgeheim of de bescherming van gegevens)
- De klokkenluider bewust onjuiste informatie heeft gemeld
- De inbreuk niet op de correcte manier is gemeld
Lees meer over de situaties waarin het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs niet van toepassing is.
Waar kan ik een inbreuk melden?
Er zijn drie kanalen om een inbreuk te melden:
- Een intern meldkanaal: iedere instelling moet zo’n kanaal hebben
- Een overkoepelend extern meldkanaal:
- Voor het niet-hoger onderwijs is dat de Vlaamse Ombudsdienst.
- Voor het hoger onderwijs gaat het om de dienst van het college van regeringscommissarissen.
- Via een openbaarmaking: dat kan via de (sociale) media, maar ook via maatschappelijke organisaties en vakbonden.
Een personeelslid van een instelling meldt een inbreuk in principe eerst via het interne meldkanaal van de instelling.
Dat kan ook bij een extern meldkanaal als het personeelslid:
- Niet tevreden is met het antwoord van het interne meldkanaal
- Van mening is dat de inbreuk bij een interne melding niet doeltreffend kan worden behandeld of als er risico’s op represailles bestaan
Externen melden een inbreuk meteen via het externe meldkanaal. Een instelling kan het interne meldkanaal openstellen voor alle of voor bepaalde groepen van externen. Deze externen kunnen in dat geval een inbreuk ook via het interne meldkanaal melden.
Personeelsleden en externen kunnen een inbreuk ook kenbaar maken via een openbaarmaking. Ze zijn beschermd op voorwaarde dat:
- De inbreuk eerst intern of extern gemeld is
- Er een risico bestaat op represailles bij een externe melding
- Het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk bij een externe melding doeltreffend wordt behandeld
Lees meer in het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs over de manieren waarop je een inbreuk kan melden.
Hoe verloopt een interne of externe melding?
- Je meldt de inbreuk schriftelijk, telefonisch of na afspraak.
- Het meldkanaal doorloopt een aantal stappen:
- Een ontvangstmelding bezorgen binnen 7 dagen na de dag waarop de melding ontvangen is
- De informatie onderzoeken en gepaste maatregelen nemen als er een vermoeden van een inbreuk is
- Binnen 3 maanden na ontvangst van je melding informatie over het onderzoek bezorgen en eventueel over de genomen maatregelen. Een extern meldkanaal kan deze antwoordtermijn verlengen tot maximaal 6 maanden.
- De privacyregels volgen over de verwerking en bescherming van persoonsgegevens.
Lees meer in het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs over de verwerking van je gegevens.
Welke bescherming geniet ik als klokkenluider?
Als melder ben je beschermd tegen represailles, zowel door de instelling als door een personeelslid van die instelling. Denk bijvoorbeeld aan (dreiging met) vergeldingsmaatregelen in het kader van negatieve beoordelingen of ontslag, maar ook bij verandering van taken, financiële sancties of reputatieschade.
Die bescherming geldt ook voor getuigen of personen die jou als melder bijstaan (zoals bemiddelaars, personeelsafgevaardigden...).
Zowel personeelsleden als instellingen kunnen sancties krijgen als ze vergeldingsmaatregelen nemen tegen klokkenluiders:
- Voor personeelsleden kan dat een administratieve of tuchtrechtelijke straf zijn.
- Voor instellingen gaat het om een financiële sanctie: een gedeelte van hun financiering kan teruggevorderd of ingehouden worden.
- In het niet-hoger onderwijs bedraagt het maximaal 5% van het werkingsbudget van de instelling.
- De boete in het hoger onderwijs is maximaal 5% van het maandelijkse bedrag van de werkingsuitkeringen.
Lees meer in het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs over de maatregelen om klokkenluiders te beschermen.
Wat moet een instelling doen?
Een instelling moet aan volgende vereisten voldoen:
- Beschikken over een intern meldkanaal waar een klokkenluider terechtkan
- Neutraliteit, vertrouwelijkheid en geheimhouding garanderen tijdens de ontvangst en behandeling van meldingen
- Ervoor zorgen dat de betrokkenen de regels ter bescherming van de privacy naleven
Ze heeft 2 mogelijkheden:
- De instelling richt zelf het meldkanaal op.
- Ze werkt na overleg met de personeelsafgevaardigden een procedurereglement uit om interne meldingen in te dienen, te behandelen en te beheren.
- Ze duidt een of meerdere personen aan die bevoegd zijn voor het ontvangen en behandelen van een melding. Personeelsleden met mandaten in beslissingsorganen of personeelsafgevaardigden mogen deze taak niet opnemen. De persoon die een melding behandelt, blijft altijd neutraal.
- De instelling doet een beroep op een externe aanbieder. Ze legt de keuze voor de aanbieder voor aan de personeelsafgevaardigden.
Elke procedure waarborgt de geheimhouding en de vertrouwelijke behandeling van:
- De identiteit van de melder
- Andere personen die in de melding worden genoemd
- Informatie waaruit de identiteit van de melder of de andere personen kan worden afgeleid
Het interne meldkanaal houdt in een register de volgende gegevens bij:
- Het aantal ontvangen meldingen
- Het aantal onderzoeken en procedures die opgestart zijn en het resultaat daarvan
Lees meer in het decreet tot bescherming van klokkenluiders in het onderwijs over hoe het interne meldkanaal werkt.
Verwante pagina's
Contact
- Vlaamse Ombudsdienst voor niet-hoger onderwijs
- College van regeringscommissarissen voor hoger onderwijs
