Vlaamse leerlingen uit het 4de leerjaar gaan sterk achteruit voor begrijpend lezen. Dat zijn de resultaten van het (Progress in International Reading Literacy Study), dat werd uitgevoerd in de lente van 2021 bij meer dan 6.700 leerlingen uit 189 Vlaamse scholen. De resultaten liggen in lijn met de achteruitgang die opgemerkt werd bij de vorige PIRLS-editie in 2016. Alleen Nederland en Finland zijn nog sterker achteruitgegaan.
Het onderzoek werd uitgevoerd door de KU Leuven en de UGent. In vergelijking met de eerste PIRLS-editie in 2006 gaat het verder bergaf met de leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen uit het 4de leerjaar. De leesachterstand liep op tot 10 maanden ten opzichte van 2006, waar dat in 2016 nog 6 maanden was. 1% van de leerlingen behaalde het laagste leesniveau niet in 2006, terwijl dat nu 6% is. In 2016 ging het nog om 3%.
De groep gevorderde lezers (3%) is meer dan gehalveerd ten opzichte van 2006 (7%). Waar toen bijna de helft (49%) van de leerlingen een hoog leesniveau haalde, gaat het nu nog maar om 29%.
De coronacrisis, en de daarmee gepaarde schoolsluitingen, is één van de verklarende factoren voor de slechte score. We mogen ons daar niet achter verschuilen; de crisis speelde ook mee in andere deelnemende landen, maar daar gingen de resultaten minder sterk achteruit. In Wallonië golden dezelfde maatregelen en was er minder impact. Uit het onderzoek blijkt ook dat kinderen niet enkel op hun leeshonger blijven zitten; maar liefst 43% van de kinderen geeft aan met honger naar school te komen.
Wat ook opvallend is, is de toename van het aandeel leerlingen dat thuis soms Nederlands spreekt. Wie thuis soms of nooit Nederlands spreekt, scoort slechter. Ook de resultaten van volledig Nederlandstaligen gaan erop achteruit. Vlaamse ouders ondernemen minder taalstimulerende activiteiten met hun kinderen. Nergens in de vergelijkingslanden is het aandeel van ouders die zelf niet graag lezen groter (27%), maar opvallender is dat 1 ouder op 6 (17%) zelf nooit leest.
De voorbije jaren leverde de Vlaamse overheid verschillende inspanningen om het tij te keren:
- Sinds schooljaar 2021-2022 wordt er een taalscreening afgenomen bij alle kinderen in de 3de kleuterklas.
- Het Leesoffensief werd in datzelfde schooljaar gelanceerd. Dit initiatief is sterk gebaseerd op het Iers model – een land dat het goed doet in het PIRLS-onderzoek.
- Vanaf dit schooljaar is er het nieuwe kenniscentrum Leerpunt, dat leerkrachten beter ondersteunt om de meest effectieve leermethodes te gebruiken.
- Een concrete uitwerking met praktische handvatten vind je terug in de inspiratiegids "Les in lezen", die midden mei 2023 verscheen. De 16 inspiratiefiches ondersteunen je in het ontwikkelen van de leesvaardigheid bij jouw leerlingen.
- Volgend schooljaar komen er ook Vlaamse Toetsen voor alle leerlingen gericht op Nederlands en wiskunde.
- De lerarenopleidingen worden inhoudelijk versterkt.
Daarnaast is het verhogen van de leesvaardigheid een gedeelde verantwoordelijkheid. PIRLS – en vele andere onderzoeken – bevestigen dat ook de ouders daarin een belangrijke rol spelen. Kinderen moeten vroeg in aanraking komen met verhalen, boeken en de Nederlandse taal. Op school, en ook daarbuiten: thuis en in een taalrijke buitenschoolse omgeving.
Vlaanderen nam in 2021 voor de derde keer deel aan PIRLS. Onderzoekers van de KU Leuven en de UGent namen digitale toetsen af bij meer dan 5.000 leerlingen. Het eerste rapport (pdf, 198 p.) bij deze editie van PIRLS plaatst de bevindingen rond prestaties en kenmerken van het leesonderwijs in Vlaanderen in internationaal perspectief. Je vindt meer informatie op de PIRLS-pagina.
