Meerwaarde
In een focusgroep leidt een moderator een open en dynamisch gesprek. Door de interactie tussen de deelnemers komt er extra informatie naar boven.
Focusgroepen zijn vaak oplossingsgericht: de leden benoemen niet alleen een probleem, maar zoeken er ook samen een oplossing voor.
Doel
In april en mei 2015 werden 17 thematische focusgroepen georganiseerd. Schoolleiders, schoolsecretariaten, middenkaders, leerkrachten, leidinggevenden van CLB’s, afgevaardigden van de koepels, het GO! en OKO, pedagogische begeleiders en vakbonden werden bevraagd.
De focusgroepen moesten de concrete bronnen van planlast in kaart brengen en zoeken naar oplossingen om die planlast te reduceren. De focusgroepen hadden een toekomst- en oplossingsgericht karakter.
Samenstelling
Levuur cbva, expert in participatie en procesbegeleiding, begeleidde de focusgroepen.
Om alle ervaringen met planlast zo goed mogelijk op te sporen, is diversiteit in de selectie van deelnemers aan de focusgroepen nagestreefd.
Een 1ste reeks partners waren schoolleiders, leerkrachten, secretariaatsmedewerkers, middenkaders en coördinerende directeurs, algemene directeurs en schoolbesturen.
Selectiecriteria voor de scholen waren onder meer:
- Ligging (grootstedelijke en niet-grootstedelijke context)
- Net
- Schoolgrootte
- In het secundair onderwijs: onderwijsvormen
Daarnaast waren er focusgroepen met het GO!, de onderwijskoepels, de pedagogische begeleidingsdiensten en de vakorganisaties, om vanuit een schooloverstijgend perspectief de thema’s te bespreken. Aan leidinggevenden van CLB’s werd gevraagd hoe zij kunnen bijdragen tot een planlastvermindering in het leerplichtonderwijs.
Het aantal deelnemers varieerde tussen 4 en 17. De meeste focusgroepen telden 6 tot 10 deelnemers.
Vier thematische focusgroepen
Er waren 4 verschillende thematische focusgroepen, met verschillende actoren.
Die indeling was gebaseerd op de bronnen van planlast uit het onderzoek Kom op tegen planlast.
1. Planlast door verwachtingen bij de invulling van het curriculum
Leerkrachten en schoolleiders gingen dieper in op mogelijke oplossingen voor de complexe relatie tussen (vakoverschrijdende) eindtermen, ontwikkelingsdoelen, leerplannen, handboeken, leerlijnen en lesvoorbereidingen.
De focus lag op mogelijke oplossingen voor planlast bij de invulling en het aanbieden van het curriculum.
2. Planlast door verwachtingen inzake rechten en plichten van leerlingen en ouders
Leerkrachten, leden van het middenkader en schoolleiders verkenden mogelijke oplossingen voor planlast door:
- Het gedetailleerd invullen van een leerlingvolgsysteem.
- Juridisering, met aandacht voor aspecten van tucht, attestering en beroepen
3. Planlast door bepaalde aspecten van de school als organisatie
Schoolleiders, schoolbesturen en medewerkers van schoolsecretariaten zochten naar mogelijke scenario’s om planlast te verminderen bij het voeren van een personeelsbeleid. Behandelde thema’s: aanwerving, inzetbaarheid, rechtspositie, professionalisering ...
4. Planlast door verwachtingen over interne en externe kwaliteitszorg met aandacht voor de niet-onderwijsgebonden regelgeving
Leerkrachten, leden van het middenkader, schoolleiders en schoolbesturen bespraken mogelijke oplossingen voor planlast door interne kwaliteitszorg en naar aanleiding van doorlichtingen. Er is ook bijzondere aandacht besteed aan niet-onderwijsgebonden regelgeving, zoals wetgeving over bewoonbaarheid, hygiëne …
Draaiboek: 4 rondes
Tijdens de focusgroepen is in 4 rondes gewerkt.
In de 1ste ronde gaven de deelnemers een voorbeeld van planlast waarmee zij zich al dan niet recent geconfronteerd voelden. Dat voorbeeld hoefde niet met het thema van de focusgroep te maken te hebben. Zo konden de deelnemers hun bekommernissen delen vanuit hun praktijk.
In de 2de ronde gaven de deelnemers nog voorbeelden van planlast, die wel met het thema verband hielden.
Tussen de 2de en 3de ronde gaven de deelnemers punten aan de onderwerpen waarvoor ze een voorstel tot oplossing uitgewerkt wilden zien.
In de 3de ronde vulden de deelnemers voor elk gekozen onderwerp een sjabloon in, met een concrete omschrijving van het probleem, welk resultaat zij wensen en wie wat en wanneer zou moeten doen om dat resultaat te bereiken.
In de 4de ronde ten slotte werden de voorstellen plenair besproken. Ter afronding werd ook aan de deelnemers gevraagd hoe de school van hun dromen eruit ziet en met welk gevoel zij huiswaarts zouden keren.
Niet alle focusgroepen konden dit draaiboek met de 4 rondes strikt volgen. Soms was de tijd daartoe te beperkt.
Na de focusgroepen
Van elk focusgroepsgesprek is een gedetailleerd thematisch verslag gemaakt. Zo’n verslag is geen woordelijke weergave van wat gezegd is. Het bevat ook geen namen. Wel zijn per thema de problemen en de voorgestelde oplossingen samengevat.
De gedetailleerde verslaggeving van elke focusgroep dient, samen met de mails uit de ideeënbus, als input voor een inventaris van voorstellen, geordend per thema.
